De aandacht voor duurzaam en gezond eten is toegenomen. Dat is ook nodig, ons huidige voedselsysteem laat namelijk nogal wat te wensen over voor onze planeet en de volksgezondheid. In de afgelopen dertig à veertig jaar is wat en hoe wij eten sterk veranderd. Veel factoren zorgen ervoor dat het steeds lastiger wordt om een gezonde keuze te maken.

Tweestrijd tussen voedselproductie en -behoefte

Onze voedselproductie is er nog steeds op gericht om zo veel mogelijk te produceren, op zo weinig mogelijk grond. Vroeger was dit belangrijk om de tijdelijke voedselschaarste en ondervoeding terug te dringen, maar vandaag de dag zou het landbouwbeleid beter afgestemd kunnen worden op de huidige stand van zaken. In het grootste deel van de wereld is veel meer dan wat onze maag begeert voor handen. We zijn tegenwoordig gemiddeld zwaarder dan vijftig jaar geleden en er komen meer chronische ziekten voor zoals diabetes type 2, hart- en vaatziekten en obesitas. Recentelijk werd zelfs bekend dat wereldwijd meer mensen overgewicht, dan ondergewicht hebben.

Het voedselparadijs

Een belangrijke factor in deze ontwikkelingen is het zogenaamde voedselparadijs waarin we in de westerse wereld leven. Er is een immense keuze uit veelal sterk bewerkte en relatief goedkope voedingsmiddelen. De meeste producten zijn dusdanig samengesteld dat onze smaakpapillen het hoogste genot ervaren. Door de hoge hoeveelheid aan suiker, verzadigd vet of zout passen deze producten niet binnen de welbekende Schijf van Vijf van het Voedingscentrum.

Vaak hoeven we voor consumptie alleen maar de verpakkingen te openen en het product nog wat op te warmen. Ook is eten bijna altijd en overal verkrijgbaar. Nog niet zo lang geleden was de supermarkt in de avonduren en op zondag nog ‘gewoon’ dicht. Het voedsellandschap stimuleert dan ook smaakvolle, maar vaak ongezonde, voedingskeuzes die van nature geen beredeneerde weloverwogen beslissingen zijn. Dit zien we dan ook terug in ons dieet, dat alles behalve gevarieerd, plantaardig en onbewerkt is.

De voedseltrend

Uit de laatst afgeronde voedselconsumptiepeiling van het Rijks Instituut voor Volksgezondheid en Milieu blijkt dat de gemiddelde Nederlander te weinig fruit, groente en vis eet en onvoldoende voedingsvezels binnenkrijgt. Gemiddeld eet een volwassen Nederlander 113 gram fruit en 131 gram groente per dag, in plaats van de aanbevolen 200 gram fruit en 250 gram groente. Ook krijgt 85% van de Nederlanders te veel verzadigd vet binnen.

Van de totale energie-inname die men binnenkrijgt is 21% afkomstig van producten die niet nodig zijn voor een gezond voedingspatroon (bijvoorbeeld snoep, snacks en frisdranken). Bijna één derde van onze energie-inname is afkomstig uit ‘tussendoortjes’. Ons voedingspatroon is sterk veranderd ten opzichte van de jaren 80, toen er juist meer groente, fruit en water werd geconsumeerd en minder snacks en vlees. Er is ook een verschuiving zichtbaar van onbewerkte naar meer bewerkte ‘vlug-klaar-producten’.

Eén enkele oplossing voor een gezonder en duurzamer voedingspatroon is niet voor handen. In Nederland worden dan ook verschillende wegen bewandeld om de consument te ondersteunen en te stimuleren in het maken van duurzame en gezonde voedingskeuzes. Zo werd recentelijk bekend dat de overheid bijna 6 miljoen euro gaat investeren in voedseleducatie op scholen. Ook inventariseren en implementeren publieke en private partijen strategieën die gezonde keuze moeten vergemakkelijken. Op de langere termijn zal duidelijk worden wat de impact van deze inzet zal zijn op gezondheid en duurzaamheid.