
Karen van de Stadt
Verpakkingskundige, Kennisinstituut Duurzaam Verpakken (KIDV)
Wanneer is een verpakking duurzaam?
Een goede verpakking zorgt voor voldoende bescherming van
het product tijdens transport, opslag en gebruik. Ook de marketingfunctie telt
mee. Een duurzame verpakking biedt méér: die heeft zo min mogelijk impact op
het milieu, zonder dat de kwaliteit van het verpakte product in het geding komt.
De verpakking wordt zó ontworpen, geproduceerd en verwerkt, dat die weinig grondstoffen
nodig heeft en – eenmaal uitgepakt – opnieuw kan worden gebruikt of gerecycled.
Bij duurzaam verpakken gaat het dus niet alleen om reductie
van de hoeveelheid verpakking (minder materiaalgebruik) of het toepassen van duurzame
verpakkingsmaterialen. Een verpakking kun je ook op andere manieren duurzamer
maken, bijvoorbeeld door bij de productie verspilling van grondstoffen tegen te
gaan. Of door duurzame technologieën, duurzaam opgewekte energie en zoveel
mogelijk hernieuwbare of gerecyclede materialen te gebruiken. En door de
verpakking precies op maat te maken en de logistiek zo efficiënt mogelijk in te
richten.
De juiste combinatie
van producteigenschappen en verpakkingseigenschappen
Aan het begin van de keten staat circular design. Door al in
de ontwerpfase rekening te houden met de verschillende fasen in het
verpakkingsproces, kan de milieu-impact zo laag mogelijk worden gehouden. Alleen
als de milieubelasting van de combinatie van product en verpakking afneemt over
de totale context, is een duurzame verpakking effectief. Overigens, de
ecologische voetafdruk van producten zelf is meestal veel zwaarder dan die van
de bijbehorende verpakking. Een duurzame verpakkingscombinatie is daarom altijd
het resultaat van de juiste combinatie van producteigenschappen en
verpakkingseigenschappen.

Het is de kunst om voor elke productverpakkingscombinatie de juiste balans te vinden tussen ‘under-packaging’ en ‘over-packaging’. Met andere woorden: niet te weinig verpakking zodat het product beschadigd kan raken of te snel bederft, maar ook niet onnodig veel verpakking. De vraag blijft ‘waar te beginnen?’ Als antwoord hierop heeft het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken het model ‘Vijf perspectieven op duurzaam verpakken’ ontwikkeld, waarin duurzaam verpakken van verschillende kanten wordt belicht. Van de strategie van de onderneming tot het aankoop- en weggooigedrag van consumenten, van materiaalgebruik tot en met recycling. Het KIDV-model biedt handvatten om te komen tot verbeterde bedrijfsvoeringprocessen (minder uitval, minder afval, lager energieverbruik), zuinig omgaan met grondstoffen, of de keuze voor het gebruik van zoveel mogelijk mono-materialen omdat die makkelijker zijn te recyclen.

In de levensmiddelenindustrie zijn inmiddels diverse voorbeelden te vinden van producenten en importeurs die hun verpakkingen hebben verduurzaamd. Voorbeelden hiervan zijn de toepassing van biobased en gerecycled kunststof in plastic flessen, een soepzak zonder aluminiumfolie, verpakkingspapier en -karton van landbouwafval, extra geconcentreerde producten zoals wasmiddelen en limonades, of doseerverpakkingen om de juiste hoeveelheid van een product te bepalen.
Focus op de totale verpakkingsketen
Bij verpakkingsontwikkeling ligt het accent vaak slechts op
een deel van de verpakkingsketen, dat in de figuur met de groene pijlen is
aangegeven. Het loopt vanaf de materiaalproductie tot aan het moment dat het
verpakkingsmateriaal afval wordt. Dit is voor bedrijven die die hun
verpakkingen willen verduurzamen ook het meest overzichtelijke deel van de
keten. Meestal werken bedrijven goed samen met de toeleveranciers van de
verpakkingsmaterialen en de afnemers en retailers die verantwoordelijk zijn
voor de verkoop.
Het overige deel van de keten, dat in de figuur met
lichtgrijze pijlen is aangegeven, heeft echter ook een grote invloed op de
duurzaamheid van productverpakkingscombinaties. Dit deel loopt vanaf de
afvalfase via grondstof naar de productie van verpakkingsmaterialen en sluit de
keten voor een circulaire economie.
Door al in de ontwerpfase rekening te houden met de verschillende fasen in het verpakkingsproces, kan de milieu-impact zo laag mogelijk worden gehouden
Voorbeelden
Peeze: De capsules en de afdichtfolie zijn van polymelkzuur (polylactic acid, PLA) gemaakt, een biobased en composteerbaar materiaal.
Eosta natural branding: door met een laser het pigment uit
het buitenste laagje van een schil te verwijderen, wordt het product gemerkt.
De benodigde energie voor het aanbrengen van een merkje met natural branding is
minder dan 1% van de energie die nodig is voor een sticker.
Wat doet het Kennisinstituut
Duurzaam Verpakken?
Het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken (KIDV) is in 2013 opgericht om bij te dragen aan een circulaire economie voor verpakkingsmateriaal. De meeste branches in Nederland hebben in de afgelopen jaren onder toezicht van het KIDV verduurzamingsplannen voor verpakkingen opgesteld (zie ook www.kidv.nl). Voor verpakkingsontwerpers biedt het KIDV samen met CIRCO een Circular Design Class aan, een workshop over het circulair maken van je eigen verpakkingen.
Het gesprek
Praat mee op de Facebookpagina van Nederland Voedselland.
door Redactie, Nederland Voedselland
Praat mee!